Sosyal Fobi
Bazı araştırmalar neticesinde fobilerin oluştukları dönemde kişiler üzerinde derin etki yaratan ve kişilerin hayatlarında dönüm noktası sayılabilecek olaylar yaşandığı görülmektedir.
Fobileri olan kişiler genellikle verdikleri tepkilerin abartılı olduğunu bilirler ancak kontrol edemezler. Fobiler kontrol edemediğimiz korkularımızdır.
Korku ve Fobinin Farkı Nedir?
Korku bizi tehdit eden ve tehlikeye sokabilecek olaylara karşı verdiğimiz tepkidir. Yolda önüne bakmadan yürüyen biri hızlı bir bisikletin ona doğru geldiğini görünce korkabilir, ya da karanlık bir sokağa giren biri başına bir şey gelecek diye korkabilir. Korku duyduğumuz şeyler genel olarak mantıklı ve çevremizdeki insanlarında aynı reaksiyonları göstereceği şeylerdir. Korkular uzun süreli de olabilir ancak korku duyduğumuz şeyler hayatımızı aşırı derecede etkilemez.
Fobiler ise aşırı bir korku duyma halidir. Hayatımızı etkiler ve aşırı korku duyduğumuz o nesneden, canlıdan veya olaydan sürekli olarak kaçmamıza ya da hayatımızdan çıkarmamıza sebep olur.
Fobiler nasıl ortaya çıkar?
Fobiler genel olarak çocukluk ve gençlik dönemlerinde oluşsalar da ilerleyen yaşlarda da ortaya çıkabilirler.
Fobiler iki şekilde oluşur:
- Yaşadığımız kötü olaylar, olumsuz durumlar yaşadığımız mekanlar veya bir canlı ile korku duyacağımız bir durumun içinde kalmamız fobi oluşumuna sebep olabilir. Bu fobiler neden-sonuç ilişkisine bağlıdır. Ortaya çıkan fobilerin genellikle mantıklı bir sebebi vardır. Örneğin çocukluğunda bir köpek tarafından ısırılmış kişilerin köpeklere karşı bir fobileri olabilir. Bozuk bir asansörde kalmış birinin asansör fobisi olması veya kapalı alan fobisinin ortaya çıkması ve asansöre binmekten kaçınması gibi durumlar olabilir.
- Fobilerin bir diğer oluşma şekli de bizi üzen, sıkan durumların bir fobi şeklinde kendini dışa vurmasıdır. Bu tür oluşum gösteren fobilerin yaşanılan olayla hiçbir bağlantısı olmayabilir. Örneğin kişinin bir yakınının ölmesi sonucu ortaya çıkan doktora gitme fobisi veya hastane fobisi gibi.
Fobileri olan kişiler ne gibi belirtiler gösterir?
Fobileri olan kişiler korku duydukları canlı, olay ya da nesneyle karşı karşıya kaldıklarında kalp çarpıntısı, terleme, titreme, nefes alamama, mide bulantısı, baş dönmesi gibi tepkiler verirler.
Fobiler Çeşitleri ?
İki çeşit fobi vardır. Bunlar özgül fobiler ve sosyal fobiler olarak ikiye ayrılırlar;
Özgül fobiler
Genel olarak belirli bir nesneye, canlıya ya da duruma duyulan fobilerdir.
- Hayvan fobileri: Özgül fobilerden en yaygın olanı hayvan fobileridir. Kişiler kedi, köpek, yılan, örümcek gibi hayvanlara karşı abartılı korkular hissedebilirler
- Durumsal fobiler: Kapalı alan fobisi (Klostrofobi) durumsal fobilerden biridir. Geçmişte uzun süre kapalı alanda kalmak zorunda kalan kişiler kapalı alanlara karşı bir fobi geliştirirler. Durumsal fobilere bir diğer örnekte uçağa binme fobisidir
- Doğal çevre fobileri: Yükseklik korkusu (Akrofobi) bir doğal çevre fobisidir. Yüksekliğe karşı fobisi olan kişiler, yüksek katlı apartmanlarda oturmaktan, pencereden bakmaktan çekinirler. Yükseklik korkusu uçağa binme korkusu ile karıştırılmamalıdır. Gök gürültüsü fobisi (Astrafobi) olan kişiler gök gürültüsünün çıkardığı sesten çok korkarlar ve onu duymamak için evden çıkmamak, pencereleri kapatmak gibi önlemler alırlar.
- İğne/kan/yaralanma fobileri: Kan fobisi (Hematofobi) Çoğu kişi kan görmekten hoşlanmaz ama hematofobisi olan kişiler kan görmekten aşırı derecede korkarlar. Bu fobiyi diğer fobilerden ayıran fark bazı kişilerin kan görünce fiziksel bir tepki gösterip bayılmasıdır. Yaralanma fobisi olan kişiler hastaneye girmekten ve doktora gitmekten korku duyarlar.
Sosyal Fobi
Sosyal fobi türünde bireyler kalabalık ortamlarda bulunmaktan, kalabalık sokaklarda yürümekten, tanımadıkları kişilerle konuşmaktan büyük kaygı duyarlar ve bu durumlardan kaçınırlar.
Agorafobi
Agorafobi yani alan korkusu olan kişiler, kendilerine yabancı bir yerde kalmaktan, bu yabancı ortamda kendisini küçük düşüreceklerinden ve panikleyip bu ortamdan çıkamayacaklarından endişelenirler. Agorafobisi olan kişiler sinemaya, tiyatroya gitmekten, kapalı otoparka veya tünele girmekten, otobüse veya arabaya binmekten çekinirler.
Fobi tedavisi
Fobiler nelerdir sorusuna verilecek çok çeşitli cevaplar olsa da günümüzde her fobinin tedavisi mümkündür. Fobisi bulunan ve ağır tepkiler verebilen kişilere sakinleşmeleri için ilaç tedavisi uygulanabileceği gibi, yaygınlıkla kullanılan bir diğer yöntem de bilişsel davranışçı terapidir. Bu tedavi yönteminde hastaları korku duydukları şeylere karşı duyarsızlaştırmak hedeflenir.
Bunların yanı sıra meditasyon ve nefes terapisi gibi alternatif yöntemlerde fobilerin tedavi edilmesi için kullanılan yöntemlerdendir.